فقط شاهنامه می‌تواند ایرانی را از فروبستگی تاریخی بیرون بیاورد

به گزارش خبرگزاری مهر، چهارمین جلسه از درس گفتارهای شاهنامه، سه‌شنبه ۲۱ تیر طبق روال قبل توسط دفتر پاسداشت زبان فارسی در حوزه هنری برگزار شد. یوسفعلی میرشکاک در این جلسه گفت: فردوسی هنرمندی گسسته نیست ولی تقیه کرده اما از طریق دین نان نخورده و به همین خاطر است که متهم به زندقه و مجوسیت شده است. تو را دانش و دین رهاند درست / در رستگاری ببایدت جست. اما دین در عمل چون معتقد است که: دوصد گفته چون نیم کردار نیست.

میرشکاک، کلمه‌های «دین» و «راه» در کلام فردوسی را مصداق شریعت و طریقت پنداشت و خاطر نشان کرد: یکی از مشکلات جوامع اسلامی از دوران آغاز تجدد این است که شریعت دارند اما طریقت ندارند و از این رو، نمی‌دانند چه کار کنند. ما قبل از این خودآگاهی داشتیم اما از مشروطه به این سو، می‌بایستی حافظه و خودآگاهی تاریخی می‌داشتیم که نداریم.

این شاعر در ادامه با اشاره به اینکه ما دچارفروبستگی تاریخی شده‌ایم اما نه انحطاط تأکید کرد: به اعتقاد من فروبستگی تاریخی ما از روزگار صفویه شروع شد چون تشییع را شبیه دستگاه آئین زرتشتی کردیم. بزرگترین کس و بهترین منبعی که می‌تواند ایرانی را از فروبستگی تاریخی بیرون بیاورد، فردوسی با شاهنامه‌اش است. فردوسی حقیقت قرآن را بر اساس هویت قومی ما به جذاب‌ترین شکل ممکن یعنی داستان منظوم بیان کرده است.

میرشکاک افزود: فردوسی وقتی متوجه پراکنده شدن شاهنامه ابومنصوری شد، شاهنامه را به صورت شعر درآورد تا تأثیرش بیشتر شود و اگر آن را به نثر عربی یا فارسی در می‌آورد، بلایی که بر سر شیخ اشراق آمد، بر سر او هم می‌آمد. آن‌که می‌تواند حرفش را موزون و مقفا بزند که فلسفی نمی‌اندیشد؛ همان کاری که فردوسی کرد و پس از او سنایی و عطار و… هم این راه را ادامه دادند.

این پژوهشگر ادامه داد: هنوز شخصیت‌های برجسته‌ای چون: اویس قرنی، حبیب عجمی، ابوسعید ابوالخیر، بایزید بسطامی و ابوالحسن خرقانی و میراث شأن را نشناخته‌ایم. مگر قرآن کتاب فلسفی است که ما توقع داریم تفکرمان فلسفی باشد؟! یکی از عوارضی هم که گریبانگیر ما شده است این است که همه را می‌خواهیم اصلاح کنیم ولی به خودمان رجوع نمی‌کنیم.

این طنزپرداز در پایان سخنانش، شاهنامه را یک متن دقیق حکمی اما موزون و مقفا عنوان و سپس به بحث طنز در آن اشاره کرد و گفت: طنز بعد از حکمت اجمالی و تفصیلی شروع می‌شود و به طور قطع، غرضی در آن هست اما شعر مبتنی بر ایماژ است.

برنامه درس گفتارهای شاهنامه یوسفعلی میرشکاک، ساعت ۱۸ تا ۲۰ سه شنبه‌های هر هفته در سالن سلمان هراتی حوزه هنری برگزار می‌شود و حضور در آن برای همه علاقه‌مندان و پژوهشگران آزاد است.